ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΟΚΤΩ ΣΗΜΕΙΑ Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου,

ἐπάνω στό χωρίο τῆς Β’ πρός Τιμόθεον ἐπιστολῆς τοῦ ἀποστόλου Παύλου, κεφάλαιο 3ο, στίχοι 10 ἕως 15, στά πλαίσια τῆς ἑρμηνείας τοῦ κηρύγματος τῆς Κυριακῆς, πού ἔγινε τήν Κυριακή στίς 9-2-2014.

Ἀρχίζει σήμερα ἡ εὐλογημένη περίοδος τοῦ Τριωδίου.

Μιά περίοδος πού ὅπως ξέρετε μέσα ἀπό τήν πορεία τῆς μεγάλης Ἑβδομάδας θά μᾶς ὁδηγήσει στά πάθη καί στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας. Μιά περίοδος βαθιά θεολογική ἀλλά καί ταυτόχρονα, κατά τήν πράξη τῆς Ἐκκλησίας μας, βαθιά παιδαγωγική· καί λέω βαθιά παιδαγωγική γιατί ἡ Ἐκκλησία παιδαγωγεῖ τό λαό Της μέσα ἀπό μιά μακροχρόνια πορεία πολλῶν ἑβδομάδων, γιά νά καταλήξουν νά γίνουν φωτοφόροι καί θεοφόροι. Αὐτή εἶναι ἡ βαθύτερη παιδαγωγία πού μπορεῖ νά γίνει στόν κόσμο.

Καί πραγματικά πολύ πετυχημένο καί τί κρίμα πού τό λέω μέ αὐτή τή φτωχή λέξη, ἡ Ἐκκλησία ἐπέλεξε σήμερα, στό πρῶτο ἀνάγνωσμα πού ἀκούσαμε, τό ἀνάγνωσμα ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο, νά δώσει ἕνα κείμενο πού εἶναι, ἔτσι νομίζω μπορεῖ νά κάνω λάθος, ὁ καλύτερος ὁρισμός καί προσδιορισμός τῆς παιδείας.

Τό κείμενο συγκροτεῖται ἀπό ἑπτά - ὀκτώ λέξεις καί δέν νομίζω νά ὑπάρχει κάτι πού λείπει μέσα ἀπό ἐκεῖ καί τά ἔχει ὅλα. Ἀλλά προσέξτε εἶναι ἑπτά – ὀκτώ λέξεις πού εἶναι ὅλες· ὅπως ἕνα πλοῖο γιά νά λειτουργήσει πρέπει νά λειτουργήσουν ὅλα τά ἐξαρτήματά του, τά κατάρτια, οἱ μηχανές, ἡ καρίνα, τά πάντα. Δέν παίρνεις κάτι ἀπό αὐτό μόνο. Ἤ ὅλα ἤ τίποτε εἶναι. Οἱ λέξεις εἶναι ὀκτώ. Δέν θέλω νά μακρηγορήσω. Πολύ ἁπλά θά προσδιορίσω τίς λέξεις. Θά τίς τονίσω μέ μία πρόταση τήν κάθε μία καί τά ὑπόλοιπα τά ἀφήνω σέ σᾶς. Κρατῆστε ὅμως τήν πρόταση πού κάνω. Εἶναι ὁ ὁρισμός τῆς πραγματικῆς, τῆς ὄντως παιδείας.

Οἱ λέξεις:

Ἡ πρώτη λέξη εἶναι ἡ διδασκαλία. Αὐτό τό καταλαβαίνετε. Ὑπάρχει παιδεία χωρίς διδασκαλία; Ἀλλά ὑπάρχουν καί ἄλλες ἑφτά λέξεις, ἔ; Ἐμεῖς ὅταν λέμε σχολεῖο, παιδεία, λέμε διδασκαλία μόνο. Τά ὑπόλοιπα; Δεῖτε καί τά ὑπόλοιπα. Νά δεῖτε πώς ἡ παιδεία πού στέκεται μόνο στή διδαχή εἶναι λανθασμένη, [πού] εἶναι τό ξεκίνημα, [ἀλλά ἐάν μείνει ἐκεί] εἶναι ἀτελέστατη καί εἶναι ἐλλιπέστατη.

Ἀγωγή, τό δεύτερο. Ἀγωγή. Προσέξτε τή λέξη ἀγωγή. Ἐμεῖς ὅταν λέμε τή λέξη ἀγωγή τήν προσδιορίζουμε ὅτι κάνουμε ἀγωγή σέ κάποιον. Λάθος. Νά τό πῶ μέ ἕνα φυσικό φαινόμενο. Βλέπετε ὅταν εἶμαι πλάι σέ ἕνα χῶρο πού εἶναι θερμός καί ἔχω ἕνα ἀντικείμενο πού εἶναι ἀγωγός καλός τῆς θερμότητας, θά περάσει τή θερμότητα καί θά τή μεταδώσει. Ἡ ἀγωγή ἀφορᾶ ἐμᾶς. Ἀφορᾶ ἐμᾶς πού κάνουμε αὐτή τήν ὁποιαδήποτε παιδεία. Μεταδίδουμε αὐτή τή θερμότητα, αὐτή τήν ἀγωγή, πού ἐδῶ διδάσκεται καί ἐδῶ πέρα προτείνεται ὡς δυνατότητα ἀλλαγῆς ὅλου τοῦ κόσμου; Ἀγωγή λέει. Εἴμαστε καλοί ἀγωγοί αὐτῆς τῆς ἐν Χριστῷ παιδείας, τῆς μοναδικῆς παιδείας, τό λέω ὁλοκληρωτικά: τῆς μοναδικῆς παιδείας πού εἶναι ὁλοκληρωμένη. Τά ἄλλα εἶναι ἀποσπάσματα. Νά ἡ διδασκαλία ἕνα ἀπόσπασμα εἶναι, δέν εἶναι ἀρκετό. Δεύτερο, ἀγωγή. Αὐτό τό ὁποῖο βιώνεται μέσα σέ αὐτό τό χῶρο, πού εἶναι ὁ χῶρος τῆς βαθιᾶς παιδαγωγίας. Μεταδίδεται ἀπό ἐμᾶς τούς ἀγωγούς – παιδαγωγούς τούς ὁποιουσδήποτε. Καί πιά ὁμιλῶ γιά ὁποιαδήποτε παιδεία. Γονική, σχολική, ὁποιασδήποτε μορφῆς κοινωνική προσέγγιση τῶν γεγονότων καί τῶν δρωμένων τοῦ κόσμου.

Ἡ τρίτη φράση. Λέει πρόθεση. Ποιά εἶναι ἡ πρόθεση αὐτῆς τῆς παιδείας. Ποιός εἶναι ὁ στόχος μιᾶς παιδείας; Ἐμεῖς ξέρουμε μέσα ἀπό τή δική μας βαθύτατη θεολογία, ἀνθρωπολογική καί χριστολογική θεολογία, [ὅτι] ἡ πρόθεση εἶναι ὁ ἁγιασμός τῶν ἀνθρώπων· ἄρα πρέπει νά ὑπάρχει πρόθεση. Ἄν ἀστοχήσαμε στήν πρόθεση, ὅλη ἡ παιδεία μεταβαίνει στά σκουπίδια. Γι᾽ αὐτό μεταβαίνει στά σκουπίδια καί γι᾽ αὐτό πολλές φορές τά παιδιά μας τή φτύνουνε. Λείπει ἡ πραγματική πρόθεση. Ποιά εἶναι ἡ πρόθεση τῆς παιδείας; Γιατί;

Μετά λέει πίστη. Τήν ξέρουμε τή λέξη πίστη. Χωρίς τή βαθιά πίστη σέ ἕνα γεγονός τό ὁποῖο ξεπερνάει τό δικό σου νοῦ, τίς ἀναλύσεις σου, τίς θεωρίες σου, τίς δικές σου ἰδεολογίες, νά εἶσαι σταθερός κάπου. Νά λές αὐτό εἶναι καί τίποτε ἄλλο. Ποιό εἶναι τό μόνο ἀναλλοίωτο; Ἡ πίστη στόν Θεό. Ἄν αὐτή λείπει, ἡ ὁποιαδήποτε παιδαγωγία εἶναι ἕνα ἀπέραντο «μπλαμπλαδολόγιο» καί τίποτε ἄλλο. Δέν εἶναι στηριγμένο πουθενά. Γι᾽ αὐτό ἀκοῦμε δεκάδες θεωρίες πού συζητᾶνε γι᾽ αὐτά ὅλα τά πράγματα. Τί κρίμα, ἀκόμη καί στά πράγματα τῶν θεολογικῶν δεδομένων ὑπάρχουν δεκάδες «μπλαμπλαδολογίες» γιά ὑποθέσεις γιά τά πράγματα. Εἶναι σταθερό ἤ δέν εἶναι. Εἶναι ἀκλόνητη ἡ παιδαγωγία. Ἀκλόνητη ὄχι στίς ἀξεπέραστες ἀξίες, στίς μοναδικές ἁγίες ἀξίες πού ὑπάρχουν.

Μετά ἀπό ἐκεῖ, λέει τή λέξη μακροθυμία. Συγκροτεῖ, βλέπετε, τό χῶρο τῆς παιδείας ἡ μακροθυμία, τό μακρό θυμικό. Ἐδῶ χωροῦν τά πάντα. Χωροῦν τά πάντα. Ἡ λέξη θυμικό καί μακροθυμικό. Χωροῦν τά πάντα ἐκεῖ πέρα μέσα, ὅλα, ὅ,τι μπορεῖτε νά φανταστεῖτε. Ἄν κάνεις παιδαγωγία, χωροῦν τά πάντα μέσα. Ἀντέχεις τά πάντα. Εἶναι ἡ πλήρης ἀπαντοχή τῶν πάντων. Αὐτή εἶναι ἡ πλήρης μακροθυμία καί παιδαγωγία, ἡ ὁποία μετά ὁρίζεται μάλιστα.

Ἀκολουθεῖ ἡ λέξη ἀγάπη πού σημαίνει (Ἀγάπη, τήν ξέρουμε τή λέξη ἀγάπη) ὅ,τι κάνεις τό κάνεις χωρίς νά περιμένεις τίποτε. Χωρίς κανένα ἀντάλλαγμα. Μά γονιός εἶσαι, μά δάσκαλος εἶσαι, μά ὅποιος καί νά εἶσαι. Δέν περιμένεις τίποτε. Μά δέν περιμένεις τίποτε. Ἡ ἀγάπη σημαίνει κάτι τό ὁποῖο γίνεται χωρίς νά περιμένεις τίποτε.

Καί μετά ἀκολουθεῖ ἡ λέξη ὑπομονή. Μένεις. Ὅ,τι καί νά γίνει, μένεις. Δέν φεύγεις. Δέν τό βάζεις στά πόδια. Δέν κάνεις ἀπεργίες. Δέν πουλιέσαι. Δέν πουλᾶς τίποτα ὅ,τι εἶναι παιδεία. Εἶναι παιδεία, εἶναι ἀλλαγή τοῦ ἀνθρώπου, ἄν εἶναι ὁλοκληρωμένη παιδεία.

Καί στήν τελευταία φράση μιλάει γιά τό διωγμό. Τό ἀποτέλεσμα τῆς παιδείας εἶναι ὁ διωγμός. Καί τό λέει τό κείμενο τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ὅσοι θέλουν νά ζήσουν εὐσεβῶς, διωχθήσονται. Ὅλη αὐτή ἡ πορεία τῆς σπερματικῆς παιδείας ὁλοκληρώνεται μέ τό διωγμό. Εἶναι ἀπαντοχή τῶν πάντων.

Αὐτή εἶναι ἡ παιδεία, ἡ μοναδική παιδεία ὅπως τήν προσδιορίζω καί τήν καταλαβαίνω. Καί γι᾽ αὐτό οἱ θεοφόροι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, πολύ βαθιά καί σοφά φερόμενοι, αὐτό τό κείμενο βάζουν σήμερα. Ὄχι μόνο γιά νά προτείνουν τήν παιδαγωγία πού θά ἔχουμε ὅλοι οἱ χριστιανοί μέσα στή Σαρακοστή· τήν πλήρη, καθοριστική, καθολική παιδαγωγία τῶν πάντων. Χωρίς αὐτά τά μεγέθη, χωρίς αὐτούς τούς βηματισμούς, ὁποιοσδήποτε μιλάει γιά παιδεία, γιά παιδαγωγία, μιλάει ἀνοήτως. Μιλάει ἀποσπασματικῶς καί μετά τή σκοτώνει. Ὅταν σκοτώνεις ἕνα πράγμα καί τό κάνεις μισό, εἶναι μισό. Καί αὐτό πού ζοῦμε σήμερα στά παιδιά μας, παντοῦ, στά σπίτια μας, στά σχολεῖα μας, εἶναι μισά πράγματα. Εἶναι παιδαγωγία ἤ δέν εἶναι.

Μεγάλη Σαρακοστή. Μιά συγκλονιστική περίοδος. Ἀλλά μιά περίοδος πού ἔχει πολλή διδαχή μέσα της ἀλλά προσέξτε, ἡ διδασκαλία ἦταν τό πρῶτο μέγεθος. Ἀλίμονο ἄν λείψουν τά ὑπόλοιπα. Ἀλίμονο ἄν οἱ πιστοί μείνουν στήν ἀρχή τῆς Σαρακοστῆς ἤ στά ἐξωτερικά της δρώμενα. Πολύ καλά ἡ νηστεία καί τά δρώμενα, [ἀλλά ἄν] χάσουν τή μεγάλη βαθιά παιδαγωγία, θά τή χάσουν σέ ὅλα τά μεγέθη. Ἄν τή χάσουν τή Σαρακοστή, θά τή χάσουν στό σπίτι τους, στό σχολεῖο τους, θά τή χάσουν παντοῦ. Καί τότε ἀποτύχαμε. Καί δέν θά ἤθελα πραγματικά ἡ Ἐκκλησία πού διδάσκει, [πού] ἀλλάζει τή ζωή τοῦ ἀνθρώπου, νά διδάσκει καί οἱ ἄνθρωποι νά μήν ἀλλάζουν.

Τί κρίμα θά ἦταν νά πάει χαμένη μιά ἀκόμη Σαρακοστή;