ΠΙΣΤΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟ Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου

ἐπάνω στό χωρίο τοῦ κατά Μάρκον Εὐαγγελίου, κεφάλαιο 2ο, στίχοι 1 έως 12, στά πλαίσια τῆς ἑρμηνείας πού ἔγινε στό κήρυγμα τῆς Κυριακῆς 31-03-2013.

Ἐάν θά ἦταν δυνατόν νά συνοψίσω τό κείμενο αὐτό τοῦ γνωστοῦ Εὐαγγελίου, τῆς θεραπείας αὐτοῦ τοῦ παραλύτου ἀπό τόν Χριστό, σέ μιά πρόταση ἐπιγραφική, θά τολμοῦσα νά πῶ καί μπορεῖ νά μήν εἶναι ἀκριβές ἤ τέλειο, ἀλλά θά τολμοῦσα νά πῶ «ἡ πίστη ἀπέναντι στό διαλογισμό». Μή στεναχωρηθεῖτε ὅτι αὐτό πού λέω τώρα φαίνεται ἀκατανόητο, θά τό προσδιορίσω πώς ἔτσι πρέπει νά κάνουμε μέσα ἀπό τό ἴδιο τό κείμενο, τίς λέξεις καί τό δομικό ὑλικό τοῦ Εὐαγγελίου. Ἡ πίστη ἀπέναντι στό διαλογισμό.

Νά δώσω, πρίν νά ἐξηγήσω μέσα ἀπό τό Εὐαγγέλιο, δύο χαρακτηρισμούς· νά πῶ τήν πίστη ἕνα γεγονός σαρκούμενο, μιά ἰδέα πού σαρκώνεται, γίνεται πράξη ζωῆς καί νά πῶ τό διαλογισμό μιά ἰδέα πού παραμένει θεωρητική καί δέν σαρκώνεται ποτέ.

Πῶς τώρα αὐτό πού σᾶς λέω μπορῶ νά τό στηρίξω καί πρέπει νά τό στηρίξω πάνω στό κείμενο, τό ὁποῖο ἀκούσαμε πρίν ἀπό λίγο. Ὑπάρχουν δύο κινήσεις τοῦ κειμένου, θά ἀκολουθήσω τήν πορεία τοῦ κειμένου. Πρῶτα εἶναι ἡ περιγραφή τῆς πίστεως, τῆς πράξεως τῆς ζωῆς καί τό δεύτερο εἶναι ἡ περιγραφή τοῦ θεωρητικοῦ μεγέθους τοῦ διαλογισμοῦ.

Νά ᾽μαστε στό πρῶτο λοιπόν· ἀρχίζουν οἱ λέξεις νά εἶναι σαρκούμενες λέξεις. Πρῶτα-πρῶτα λέει τό κείμενο «ὁ Χριστός ἰδών», βλέπει κάτι συγκεκριμένο, καί μάλιστα λέει «ἰδών τήν πίστιν αὐτῶν», ἐνῶ κατά τίς ἔννοιες πού ἔχουμε στό νοῦ μας ἡ πίστη εἶναι κάτι πού κρύβεται μέσα μας, ἀλλά λέει «ἰδών τήν πίστιν αὐτῶν». Γιά νά τό λέει τό Εὐαγγέλιο ἄρα εἶναι καί γεγονός φανερούμενο, πῶς εἶπα τήν πίστη γεγονός σαρκούμενο, ὄχι διαφημιζόμενο ἀλλά σαρκούμενο, παίρνει σάρκα καί ὀστά. Πῶς [ἡ πίστη] παίρνει σάρκα καί ὀστά, [γίνεται δηλαδή πράξη];

Κρατῆστε τά τρία πράγματα πού θά πῶ τώρα γιά τό μέρος τῆς πίστεως καί πιθανῶς αὐτά τά ἐλάχιστα πού θά πῶ νά ἀποτελέσουν ἀκριβῶς ἕναν δρόμο καί μία πορεία γιά νά μποροῦμε συγκεκριμένα καί πολύ λιτά νά περιγράψουμε τήν πίστη, ὅσο μποροῦμε νά τήν περιγράψουμε.

Εἶναι τρία τά ὑλικά τά ὁποῖα χρησιμοποιεῖ τό κείμενο γιά τήν πίστη: τό πρῶτο ὑλικό, τό ὁποῖο χρησιμοποιεῖται γιά τήν πίστη, εἶναι ὅπως ἀκριβῶς τό λέει τό Εὐαγγέλιο· βλέπετε πρῶτα-πρῶτα ὑπάρχουν τέσσερις, θά ᾽λεγα καί οἱ τέσσερις ἦταν ὑπέροχοι, καί δέν ἦταν ἐκεῖνο πού πιστεύει ὁ παράλυτος, πιστεύουν αὐτοί. Ἐδῶ εἶναι ἕνα γεγονός λειτουργικό, ἡ πίστη κάποιων, αὐτῶν τῶν τεσσάρων πού τούς εἶπα ὑπέροχους, φέρνει τό ἀποτέλεσμα. Ὁ λόγος δέν ἀναφέρεται οὔτε ἀναλύεται γιά τόν ἴδιο τόν παράλυτο, αὐτό εἶναι λειτουργικό γεγονός. Ἡ πίστη εἶναι λειτουργικό γεγονός, δέν εἶναι μιά προσωπική ἰδιότητα ἑνός κλειστοῦ ἀνθρώπου πού ἔχει μιά πίστη κάπου καί τήν κρύβει μέσα του καί δέν τή σαρκώνει· αὐτοί κουράζονται καί κοπιάζουν γιά τόν ἄλλο. Ἄρα τό πρῶτο μέγεθος τῆς πίστεως εἶναι γεγονός λειτουργικό, ἐκκλησιαστικό. Προσέξτε, κρατῆστε το αὐτό, ὅτι δρώμενα πίστεως δέν εἶναι ποτέ πραγματικά ἄν δέν εἶναι λειτουργικά γεγονότα, ἄν δέν λειτουργήσουν μέσα ἀπό μιά κοινωνία ἀνθρώπων πού λειτουργοῦν τόν Χριστό. Πρῶτο σημεῖο λοιπόν ἡ πίστη εἶναι γεγονός λειτουργικό· οἱ τέσσερις ἀλλάζουν τό ἀποτέλεσμα κι ὄχι ἡ πίστη τοῦ παραλύτου, πού φαίνεται νά ὑπάρχει, ἀλλά δέν δηλώνεται στό κείμενο.

Τό δεύτερο γεγονός τῆς σαρκούμενης πίστεως εἶναι μιά πράξη δυναμική. Κινοῦνται, κάνουν μιά πράξη κι αὐτό μπορεῖ νά ὁρίζεται ἀπό τή λέξη «ἀπεστέγασαν» τό σπίτι, ἔβγαλαν τή στέγη του, εἶναι μιά πράξη δυναμική. Δέν στάθηκαν ἁπλῶς σέ μιά θεωρία ἔκαναν πράξη ἐκεῖ πού ἔπρεπε, ὅσο ἔπρεπε ἀλλά μέχρι ἐκεῖ πού ἔπρεπε νά τό κάνουν. «Ἀπεστέγασαν» τό σπίτι καί -προσέξτε- ὅλη αὐτή ἡ πορεία τους γίνεται τελείως σιωπηλά, δέν λένε τίποτε, εἶναι ἐξάλλου καί ἡ αἰτία πού ἡ Ἐκκλησία μας συνέδεσε τό Εὐαγγέλιο αὐτό μέ τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, τή νοερά προσευχή. Λειτουργοῦν, δηλαδή, χωρίς νά λένε πολλά λόγια, χωρίς καθόλου λόγια, ὅπου ἐκφράζεται τό βάθος μιᾶς προσευχῆς, μιᾶς πίστεως πού γίνεται πράξη καί σαρκώνεται χωρίς πολλά λόγια· «ἀπεστέγασαν» λοιπόν.

Καί μιά ἑπόμενη λέξη, πού εἶναι αὐτή πιό καταπληκτική, προσέξτε, αὐτό δέν ξέρω ἄν τό προσέξατε, λέει ὅτι τό κρεβάτι τό ἐχάλασαν πρίν νά μποῦνε μέσα. Χάλασαν τό κρεβάτι· μά τό κρεβάτι γιατί νά χαλάσει, θά τό χρειαστεῖ [ὁ παράλυτος]. Αὐτή εἶναι ἡ πίστη τους! Χαλᾶνε τό κρεβάτι γιατί πιστεύουν πώς δέν θά χρειαστεῖ, πρίν νά γίνει τό θαῦμα! Διαβάστε τό κείμενο, οἱ λέξεις λένε «χάλασαν τόν κράβαττον» καί σημαίνει ὅτι ἔχουν μιά τέτοια πίστη πού δέν θά χρειαστεῖ. Εἶναι λοιπόν μιά κίνηση δυναμική καί ταυτόχρονα εἶναι μιά κατάλυση, προσέξτε καθαίρεση τῶν εἰδώλων πού ἔχουμε στό νοῦ μας. Δέν λέμε: πῶς θά ὑπάρξει ἄρρωστος χωρίς κρεβάτι; Αὐτή εἶναι μιά εἰδωλολατρική ἰδεολογία, εἴμαστε κολλημένοι ἐκεῖ, δέν ὑπάρχει τέτοιο γεγονός. Καί γι᾽ αὐτούς ὑπάρχει πρίν νά γίνει τό θαῦμα.

Βλέπετε λοιπόν τό δομικό ὑλικό τῆς πίστεως πού εἶναι γεγονός λειτουργικό, εἶναι μιά πράξη δυναμική, σαρκώνεται ἡ ἰδέα τους, σαρκώνεται ἡ ἐπιθυμία τους, κουράζονται καί ταυτόχρονα [εἶναι] ἕνα γεγονός μιᾶς τόλμης, μιᾶς τόλμης ὄχι ψευτοτόλμης, ἡρωικῆς τόλμης. Μιᾶς τόλμης πού καθαιρεῖ ἰδέες καί εἴδωλα πού τά ἔχουμε στόν κόσμο καί λέμε χωρίς αὐτό δέν ὑπάρχει, δέν ζοῦμε. Αὐτό εἶναι τό μοντέλο, πολύ ἁπλά δοσμένο, τῆς πίστεως.

Στό δεύτερο μέρος ὑπάρχει ὁ διαλογισμός. Τή λέω τή λέξη γιατί τό κείμενο εἶπε «διελογίζοντο», οἱ γύρω, «ἐν ἑαυτοῖς». Προσέξτε, ἐνῶ λέει τό κείμενο ὅτι «ἰδών τήν πίστιν αὐτῶν», τήν εἶδε ὁ Χριστός, ἦταν ἕνα γεγονός σαρκούμενο, κάπου φανερώνεται μέ αὐτά τά τρία πού σᾶς εἶπα, γιά τό ἄλλο δέν λέει αὐτό, λέει «ἐπιγνούς ὁ Ἰησοῦς τῷ πνεύματι αὐτοῦ». Τά κείμενα εἶναι πολύ σπουδαῖα. «Ἐπιγνούς», δέν εἶναι πιά «ἰδών», εἶναι μιά βαθύτερη γνώση πού τήν ἔχει ὁ Χριστός ἐν τῷ πνεύματι καί μᾶς δίνει ἕνα νόημα, ἐμεῖς νά μποροῦμε νά δοῦμε τά πράγματα, νά τά ξεκαθαρίσουμε ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι. Φωτισμένοι ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι μποροῦμε νά δοῦμε κάτι βαθύτερο, νά διακρίνουμε τίς ἰδεολογίες πού δέν σαρκώνονται. Κι ἐδῶ ὑπάρχει ἕνας διαλογισμός, εἶναι ἰδέες μονάχα, αὐτοί τίποτα δέν σαρκώνουν, ἔχουν ἰδέες μόνο, διαλογίζονται. Πολύ σωστά ἡ διαφοροποίηση δηλαδή τῆς πίστεώς μας μέ ἄλλα θρησκεύματα τύπου ἀνατολικοῦ· ἐκεῖ κρίνεται, εἶναι πράξη ζωῆς ἤ εἶναι μιά ἀνάλυση διαλογιστική, μιά ἰδέα πού ποτέ δέν σαρκώνεται, κι ἐδῶ στήν Ἐκκλησία ὅλα σαρκώνονται, ὁ Ἴδιος ὁ Θεός σαρκώνεται.

Ἔτσι λοιπόν «ἐπιγνούς», καί μπαίνουμε στήν ἱστορία τῆς βαθιᾶς γνώσεως πιά τῆς τραγωδίας τοῦ κόσμου, ἀλλά χρειάζεται φωτισμός ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, καί πάλι ὁ Παλαμᾶς, τά λέει ὁ ἴδιος ὁ Παλαμᾶς, τό ξαναλέω, γι᾽ αὐτό τό κείμενο συνεδέθη μέ τή σημερινή γιορτή. Ἔτσι λοιπόν ὑπάρχει μιά ἀντιπαράθεση πίστεως καί διαλογισμοῦ, πού ἡ πίστη εἶναι λειτουργικό γεγονός, ἐκκλησιαστικό γεγονός, Χριστολογικό γεγονός, τό ὁποῖο ὅμως σαρκώνεται σέ συγκεκριμένα δεδομένα, καθαιρεῖ εἴδωλα κι ἔχει δυναμική κίνηση, τά ἄλλα εἶναι ἰδεολογίες. Κι ἐδῶ πέρα ἀκριβῶς κρίνεται ὅλη ἡ ἱστορία τοῦ κόσμου. Ποῦ εἶναι ἡ πράξη ζωῆς καί ποῦ εἶναι ἡ ἰδεολογία; Καί μπορεῖ νά ὑπάρξει πράξη ζωῆς χωρίς Χριστό καί Ἐκκλησία; Γιατί εἶναι ἡ πράξη ζωῆς; Γιά διαφήμιση; Γιά προβολή; Ἤ γιά λειτουργικό γεγονός, καταξίωση καί ἀνάδειξη τῆς κοινότητας;

Ἐδῶ λοιπόν, μέ τά κριτήρια πού δώσαμε ἄν τά κρατήσετε, πολλά πράγματα μποροῦν νά κριθοῦν καί νά ἀξιολογηθοῦν καί νά ἐλεγχθοῦν. Ἀκόμη καί πόσο, δυναμικές κινήσεις πού γίνονται ἁπλῶς γιά διαφήμιση, γιά προβολή, ἔχουν χῶρο μέσα τους γιά μία τέτοια ἱστορία ὅπως ἔχει ἐδῶ ἡ πίστη; Δέν ἔχουν, γιατί δέν εἶναι Χριστολογικό γεγονός, γιατί εἶναι ἐγωϊστικό γεγονός.

Πίστη ἤ διαλογισμός, ἀλλά καί οἱ τέσσερις ἦταν ὑπέροχοι πραγματικά, χωρίς νά μιλᾶνε. Πόσο ὑπέροχο νά ὑπάρχουν ὑπέροχοι χωρίς νά μιλᾶνε· μέ μιά βαθιά σιωπή, μιά βαθιά κίνηση, μιά κίνηση καταλυτική, μιά κίνηση λειτουργική, χωρίς πολλά λόγια, ἐνῶ ὁ κόσμος φωνάζει τόσο πολύ, κίνηση Παλαμική, κίνηση νηπτική. Αὐτή εἶναι ἡ ζωή μας κι ἡ πίστη ἐκεῖ ἀναδεικνύεται κι ἐκεῖ μπορεῖ νά γίνει ἀντιπαράθεση μέ τό θέμα τοῦ διαλογισμοῦ· ὄχι μέ λόγια, μέ μιά πράξη ζωῆς κι Ὀρθοδοξία εἶναι λόγια, ἀλλά τά ὁποῖα γίνονται πράξη ζωῆς κι ὄχι διαλογισμός ἰδεολογικῶν ἀναλύσεων, ὅπως κάνουν οἱ διάφοροι ψευτοσοφοί αὐτοῦ ἐδῶ τοῦ κόσμου. Πολιτικοί, φιλόσοφοι καί ὁτιδήποτε ἄλλο θέλετε νά πεῖτε.